پەیوەندیەکان لە زانکۆدا

ئامادەو پێشکەشکردنی

دلشاد عمر علی

زانکۆ چیە؟

◄ زانکۆ بریتیە لە بەرزتیرین دەزگای زانستی و توێژینەوە لە کۆمەڵگە، کە بڕوانامە و مۆڵەت دەبەخشێت بەو کەسانەی کە تێیدا خوێندوویانە.

◄ زانکۆ ووشەیەکە کە وەرگێڕدراوە لە ووشەی “الجامعة”ی عەرەبیەوە. ووشەی جامعەش لە ووشەی “جمع” و “اجتماع”ەوە هاتووە کە بەمانای کووبوونەوەدێت. هەروەکو ووشەی “جامع” کە بە مانای شوێنی کۆبوونەوەی خەڵک دێت بۆفێربوونی زانست. هەرلەبەر ئەوەشە بە مزگەوتەکان دەوترێت “جامع”.

پەیوەندی نێوان قوتابی ومامۆستا

یەکێکە لەو پەیوەندیانەی کە قوتابی ڕووبەڕووی دەبێتەوە لە زانکۆو زۆر گرنگە.

جۆری ئەو پەیوەندیە دەگۆڕێت بە جیاوازی کەسایەتی قوتابی و کەسایەتی مامۆستا.

ئەگەر هەر لێک تێنەگەیشتنێک هەبوو پێویستە بەزووترین کات قسە لەگەڵ نوێنەر بکرێت بۆ چارەسەرکردنی. چونکە ئەو ئەلقەی پەیوەندی نێوان مامۆستایان و قوتابیانە.

جۆرەکانی پەیوەندی نێوان قوتابی ومامۆستا

جۆری پەیوەندیەکان جیان و دەتوانین کورتیان بکەینەوە لەو خاڵانە:

خێزانی – پەروەردەیی: مامۆستا و قوتابی وەکو ئەندامی یەک خێزان مامەڵە دەکەن.

زانستی – ڕێنیشاندەر: مامۆستا دەبێتە پێشرەو و قوتابی وەکو نموونەیەکی بەرز سەیری دەکات.

بەخشین – وەرگرتن: مامۆستا رەزیلی ناکات لە پێدانی زانیاری و قوتابیش پێویستە کەمتەرخەم نەبێت لە وەرگرتن.

پەیوەندی نێوان قوتابی وقوتابی

◄خۆشترین کاتەکانی قوتابی لە زانکۆدایە سەڕەرای ئەو ئەرکانەی کە لەسەرشانێتی. گەنج لەو کاتەی لە زانکۆیە لە هەڕەتی لاوێتیدایەو لەوپەڕی هێزی هزری وجەستەییدا دەگاتە زانکۆ.

◄لێرەوەژیانی تێکەڵبوون و ڕووبەڕووبوونەوەی دوو ڕەگەزەکە دەست پێدەکات.

◄کوڕەکان دەتوانن ئاشنابن بە کەسایەتی کچ و ئاشنابن بە جیهانی ئافرەت. هەروەها کچەکانیش دەتوانن بە هەمان شێوەی کوڕەکان ئاشنابن بە کەسایەتی کوڕ و ئاشنابن بە جیهانی پیاو.

◄زۆرێک لەوانە پێش ئەوەی لە زانکۆ دەرچن وخوێندن تەواو بکەن بڕیاری پێکەوەنانی ژیانی هاوسەری دەدەن.

◄بێگومان زانکۆ باشترین شوێنە بۆ دەستنیشانکردنی هاوبەشی ژیانت، بەڵام دەبێ ئاگاداربیت. چونکە پێکەوە نانی ژیانی هاوسەری بە دەستنیشانکردنی هەڵە دەبێتە دۆزەخی تاهەتایی.

◄ئاگاداربە نابێت خۆت بخەیتە بۆشاییەکی سۆزداری کە مایەپووچ بێت و کار لە داهاتووت بکات.

هۆکارەکانی سۆزداری چیە لە زانکۆ؟

◄بەگوێرەی توێژینەوەیەک کە لە زانکۆی بەغدا ئەنجامدرا لە سەر ١٥٠ قوتابی کە نیوەیان کوڕ و نیوەکەی تریان کچ بوون، هۆکارەکان گەڕێنرانەوە بۆ ئەمانەی خوارەوە:

خۆدەرخستن و پێنەگەیشتنی سۆزداری: زۆربەی قوتابیان کۆک بوون لەسەر ئەوەی کە خۆدەرخستن و بەغیلی بردن. هەروەها ئەوەی کە سۆزداری ناکات لەپێش چاو قوتابیانی هاوڕێی خۆی بە کەمتر دێتە پێش چاو، یاخود بۆ سەرنج ڕاکێشانی ڕەگەزی بەرامبەر پەیوەندی دروست دەکات. لە ئەنجامدا پەیوەندیەکە وەکو پەیوەندیەکی هەرزەکاری دێتە بەرچاو و نیشان دەدات کە لایەنی دەروونی ئەو کەسە هاوسەنگ نیە.

چاچنۆکی و پارە وەرگرتن لە کەسی بەرامبەر: لە توێژینەوەکە دەرکەوت کە بەشێک لەوانەی کە پەیوەندی سۆزداری دادێنێت لەسەر کەسایەتی و ڕەوشتی کەسی بەرامبەر داینانێت، بەڵکو لەسەر بنەمای دەوڵەمەندی و هەبوونی کەسی بەرامبەرە. ئەو جۆرە پەیوەندیە زۆربەیان ئەگەر هاتوو بە هاوسەرگیریش تەواوبوو لە کۆتاییدا هەرەسدێنێ. چونکە دوای ئەوەی کەسی بەرامبەر دەزانێت هەوبەشەکەی لەبەر پارە خۆشی ویستووە، دڵی لەسەری سارد دەبێت و دەبێتە هەڵوەشانەوەو تێکدانی خێزان. لە هەمووی سەیرتر ئەوەبوو کە هەردوو ڕەگەز یەکتریان تاوانبارکرد بەوەی هەندێک پەیوەندی تەنها بۆ ئەوەیە کەوا کەسی بەرامبەر لەسەری سەرف بکات.

3 ) پەیوەندیە دروستەکان: ئەو جۆرەیان کەمێک ترسی هەیە لەلایەن ئافرەت

و زۆربەی کات لە قۆناغەکانی کۆتایی خوێندن بڕیاری لەسەر دەدەن، بەڵام لەلایەن کوڕ لەسەرەوەی لیستی هەڵبژاردنەکانێتی. هەڵبژاردنەکەش لەسەر بنەمای کەسایەتی و سلوک و هەڵسوکەوتی نزیک لە کەسایەتی خۆی دەبێت، بۆیە زۆربەی کات بە هاوسەرگیری و پێکەوەنانی خێزانێکی سەرکەوتوو کۆتایی پێدێت.

چارەسەری و هەڵبژاردنی کەسی شیاو

ئید ئیگۆ وە سوپەر ئیگۆی: سەرەتا دەبی بزانین ئینسان خۆی ئید ئیگۆ وە سوپەر ئیگۆی هەیە، ئید یەعنی غەریزە، یەعنی سەرچاوەی سۆزداری و هەموو هەلسوکەوتەکانی کە لە سۆزداریدا هەیە لەراستیدا گەرانە بەدوای دابین کردنی غەریزەکانی سێکس و بوونە داک و بوونە باب. بەس شێوەی کۆمەلایەتی وەرگرتیە و بە ئسول و جێ و رێ ئیشی لەسەر دەکریت. بەڵام شێوەی کۆمەلایەتی وەرگرتیە و بە عادات و تەقالید و جێ و رێ ئیشی لەسەر دەکریت.

ناسینی کەسایەتی خۆت: بؤئەوەی لایەنی سۆزداری سەرکەوتوو بیت ئەوە دەبیت ئەو کورە و ئەو کجە باش باش خۆیان بناسن. بزانن لەگەر چ جۆرە تەبیعات و تەسەروفات و چین و تویژەکی گونجاون و لەگەر چ گونجاونین. هەتا خۆیان نەناسن ناتوانن کەسی گونجاو هەربژیرن و بەزەرەری زۆر گەورە کۆتایی دیت.

ئامادەبوون بۆ پەیوەندی: قۆناغی هەرە سەرەتایی لە عەشق و خۆشەویستی ئەو قۆناغەیە کە ئینسان ئامادەیە خۆسەویستی بکات، بەڵام جارێ کەسی هەڵ نەبژاردیە، لەو قۆناغەی زۆر زۆر گرنگە بزانین کێ هەڵدەبژێرین، ئەگینا دوای ئەوە قۆناغی ئیدمان بوون دیت، کە ئەگەر گەیشتنە ئەو قۆناغە، ئەوە یەکجار زەحمەت دەبیت لەبن باڵی ئەو عەشقە بێیتە دەرەوە. لەکۆتاییدا بە باجی زۆر قورس دێینە دەرەوەو ئەویش پاشی چەند سارڵێک.